Φιλόδοξο πλαίσιο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που παρουσιάζει ρωγμές
Ο Μάρτιν Γκούζμαν, πρώην υπουργός Οικονομικών της Αργεντινής, είναι μεταξύ μιας αυξανόμενης χορωδίας οικονομολόγων και παγκόσμιων ηγετών που υποστηρίζουν ότι το οικονομικό πλαίσιο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με επίκεντρο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και την Παγκόσμια Τράπεζα, αποτυγχάνει να ανταποκρίνεται στην αποστολή της για παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη και σταθερότητα. Ο Guzman πιστεύει ότι το τρέχον σύστημα συμβάλλει σε μια άνιση και ασταθή παγκόσμια οικονομία, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για αλλαγή.
Η Αργεντινή, ειδικότερα, αντιμετωπίζει οικονομική αναταραχή, που χαρακτηρίζεται από ετήσιο ποσοστό πληθωρισμού που ξεπερνά το 140 τοις εκατό, μεγάλες ουρές στις κουζίνες και σημαντική υποτίμηση του νομίσματος. Η αποτελεσματικότητα των μέτρων του ΔΝΤ και η καταλληλότητα του οικονομικού πλαισίου που επινοήθηκε πριν από δεκαετίες αμφισβητούνται τώρα υπό το φως της μεταβαλλόμενης γεωπολιτικής δυναμικής, των εγκατεστημένων οικονομικών δεσμών και της διαφαινόμενης απειλής της κλιματικής αλλαγής.
Απαλαιωμένο σύστημα και αυξανόμενα προβλήματα
Το ΔΝΤ ιδρύθηκε το 1944 για να βοηθήσει τις χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομική δυσπραγία, ενώ το επίκεντρο της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν η μείωση της φτώχειας και η κοινωνική ανάπτυξη. Ωστόσο, αυτοί οι θεσμοί και η θεμελιώδης ιδεολογία που είναι γνωστή ως «Συναίνεση της Ουάσιγκτον» θεωρούνται πλέον ξεπερασμένα, δυσλειτουργικά και άδικα. Ο Αντόνιο Γκουτέρες, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, επέκρινε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική, υποστηρίζοντας την αλλαγή εν μέσω μεταβολών στην παγκόσμια οικονομική δύναμη και την αναγνώριση των επιζήμιων επιπτώσεων της ανισότητας, της προκατάληψης των φύλων και της κλιματικής αλλαγής.
Η κλίμακα και η πολυπλοκότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος έχουν αυξηθεί κατά πολύ, με αυξανόμενο χρέος, αργή ανάπτυξη και περιορισμένες επενδύσεις στη δημόσια υγεία, την εκπαίδευση και το περιβάλλον. Η επίλυση των κρίσεων χρέους είναι πλέον πιο δύσκολη λόγω της εμπλοκής της Κίνας και πολλών ιδιωτών πιστωτών, ξεπερνώντας την προηγούμενη ανάμειξη των δυτικών τραπεζών.
Η εξελισσόμενη παγκόσμια οικονομία ξεπερνά τη θεσμική προσαρμογή
Η δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας έχει ξεπεράσει την εξέλιξη και την προσαρμογή του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Οι απαντήσεις τους ήταν πιο αργές από ό,τι απαιτούνταν, οδηγώντας σε περαιτέρω δυσαρέσκεια. Η Gita Gopinath, η πρώτη αναπληρώτρια διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ, αναγνωρίζει ότι το παγκόσμιο σύστημα που βασίζεται σε κανόνες δεν σχεδιάστηκε για να αντιμετωπίζει εμπορικές συγκρούσεις που βασίζονται στην εθνική ασφάλεια. Ως αποτέλεσμα, η άμεση ανάγκη για βιώσιμες λύσεις χρέους έχει αντικαταστήσει τα μέτρα λιτότητας.
Η Αργεντινή, που αναφέρεται συχνά ως διαβόητο παράδειγμα οικονομικής αποτυχίας, δεν είναι η μόνη που υποστηρίζει την επανεκτίμηση του συστήματος του Μπρέτον Γουντς. Η Mia Mottley, η Πρωθυπουργός των Μπαρμπάντος, υπήρξε καθοριστική στο κάλεσμα για αλλαγή, υπογραμμίζοντας την κατάρρευση των σχέσεων μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών εθνών. Ο Mottley τονίζει την ευθύνη των πλούσιων εθνών, πολλά από τα οποία ευημερούσαν μέσω της εκμετάλλευσης πρώην αποικιών, να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή και να αποτρέψουν τα εξουθενωτικά βάρη του χρέους.
Η ανάγκη για μια νέα προσέγγιση
Τα αναπτυσσόμενα έθνη απαιτούν ουσιαστική οικονομική υποστήριξη για επενδύσεις στη δημόσια υγεία, την εκπαίδευση, τις μεταφορές και την ανθεκτικότητα στο κλίμα. Ωστόσο, το περίπλοκο τοπίο των ιδιωτών δανειστών και μια ποικιλία δανειακών συμβάσεων έχει περιπλέξει τις διαπραγματεύσεις για το χρέος και επί του παρόντος δεν υπάρχει διεθνής νομική αρχή για την επίλυση τέτοιων ζητημάτων. Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους παρεμποδίζονται περαιτέρω από την έλλειψη συναίνεσης μεταξύ του ΔΝΤ, της Κίνας και των κατόχων ομολόγων σε περιπτώσεις όπως η χρεοκοπία της Ζάμπια.
Οι υποστηρικτές της αλλαγής, όπως ο Guzman και ο Mottley, προτείνουν μια στροφή προς αυξημένες επιχορηγήσεις και χαμηλότοκα δάνεια με μεγαλύτερες περιόδους αποπληρωμής. Υποστηρίζουν για ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των μοναδικών προκλήσεων του σημερινού οικονομικού τοπίου. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν αντίθετες σε τέτοιες αλλαγές, υποστηρίζοντας ότι είναι περιττές.
Συμπερασματικά, το υπάρχον παγκόσμιο οικονομικό πλαίσιο, που δημιουργήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αντιμετωπίζει σημαντική κριτική καθώς αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τις εξελισσόμενες πολυπλοκότητες του σύγχρονου κόσμου. Η αλλαγή της γεωπολιτικής δυναμικής, το αυξανόμενο χρέος, οι κλιματικές απειλές και η ανάγκη για καλύτερη εκπροσώπηση των αναπτυσσόμενων χωρών στο τραπέζι λήψης αποφάσεων έχουν επισημάνει τις αδυναμίες του τρέχοντος συστήματος. Οι εκκλήσεις για μεταρρυθμίσεις και μια πιο δίκαιη προσέγγιση γίνονται όλο και πιο δυνατές.